İslam yerleşimlerinde kutsal-dini mimarinin sembolik dili üzerine bir değerlendirme: Kâbe örneği
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14357501Keywords:
Kâbe, İslam Yerleşimleri, Kutsal Sembol, Kutsal MekânAbstract
İslam mimarlığında kutsal kabul edilen, dinin etkisiyle veya dini amaçlarla inşa edilen kimi yapılar anlam yüklü kutsal sembollerdir. Ait olduğu inanç sisteminin öğretilerini, mesajlarını, bilgilerini ve tarihini geleceğe aktaran bu yapılar aracılığı ile kutsal sembolik bir dil oluşturulmaktadır. Bu yaklaşımla, bu çalışmada kutsal sembol niteliği taşıyan, kutsal olan ile iletişime geçilmesini sağlayan, hatta bulunduğu yerleşime anlam katarak din olgusu üzerinden kent kimliğini belirleyen İslam inancına ait yapılar ele alınmıştır. Kutsal veya din ile ilişkili yapılar hem mimari-fiziksel özellikleri hem de olanak sağladıkları işlevler ve gerçekleştirilen dini ritüeller ile taşıdıkları anlamları somutlaştırmaktadır. İslam inancının sembolik ve fiziksel merkezi konumundaki Mekke’ye kutsal yerleşim niteliği kazandıran Kâbe; dini, görsel ve işlevsel bir odak olarak sadece bulunduğu coğrafyayı değil İslam inancının etkisi ile inşa edilen tüm kutsal yapı ve yerleşimleri biçimlendiren, kutsal ve tarihi anlamların yüklü olduğu kutsal bir yapıdır. Bu nedenle Kâbe’nin kutsal, dini, manevi, tarihi ve kültürel değerlerini anlamak üzere kutsal bir sembol olarak ele alınması, korunması ve geleceğe aktarılması gerekmektedir.
Downloads
References
Alfelali, M.A.ve Garcia- Fuentes, J. (2020). Growth of the holy mosque in Mecca and the first legislation of heritage conservation in Saudi Arabia (1995-2010). Islamic Heritage Architecture and Art III, 197, 65- 76.
Arpacıoğlu, B. (2006). Cami sembolizmi üzerine bir deneme. Yeni Yüksektepe Dergisi, 53, 36-50.
Bobaroğlu, M. (2014). Simge kavramı ve simgesel düşünme, 2. Baskı, İstanbul: Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları.
Bozkurt, N. (2006). Namazgah. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 32, 127-132.
Bozkurt, N. ve Küçükaşçı M.S. (2003). Mekke. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 28, 555- 563.
Can, Y. (2014), İslam şehirlerinin fiziki yapısı, 2. Baskı, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 36-121.
Civelek, Y. (2007). Kabe örtüsünün değiştirilmesi bağlamında Orta Doğu’da Osmanlı dönemi nüfuz mücadelesi ve bunun Arap basınına yansımaları. 29. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildirileri, Ankara, 847-864.
Çınar, H.S. (2019). Tarihte din olgusu: Türk-İslam kentlerine yansıması. Researcher: Social Science Studies, 7(1), 97-105.
Doğan, S. (2002). Kümbet. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 26, 547-550.
Ebrahimi, B. Ve Şentürk, L.V. (2024). İslâm sanatında geometrik desenlerin sembolik anlamları ve minyatür sanatında örnekleri. KDPÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 1(8), 8-23.
Fidan, M.K. (2021). Kutsal suyun izinde: suya yüklenen dini ve sembolik anlamlar. İLSAM Akademi Dergisi, 1(1), 1-27.
Google Maps. (2024). Mekke’nin Konumu. Google Maps web sitesinden 4 Kasım 2024 tarihinde https://www.google.com/maps/place/Mekke+Suudi+Arabistan/ adresinden erişildi.
Güllük, İ. (2016). Karakter inşasında dinî sembol ve karakterlerin rolü: Kâbe örneği. EKEV Akademi Dergisi, 20(67), 187-204.
Gündüz, Ş. (2016). Yaşayan dünya dinleri, 4. Baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 10-21.
Hançerlioğlu, O. (2018), Felsefe sözlüğü, 24. Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi, 51- 416.
Islamic Landmarks. (2024). Kâbe’nin Hava Fotoğrafları. Islamic Landmarks web sitesinden 16 Kasım 2024 tarihinde https://www.islamiclandmarks.com/category/makkah-haram-sharief adresinden erişildi.
Kılıç, Y. ve Eser, E. (2016). Eskiçağ düşüncesi ve kutsal kitaplarda yedi sembolizmi. Turkish Studies, 11 (11), 77-98.
Kızıl, H. (2018). Dini sembolizm üzerine. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(20), 327-351.
Küçüköner, M. (2010). Sanatta imge, simge ve gösterge ilişkilerine bir bakış. Sanat, 7, 76-82.
Meriç, N. (2005). Değişen kentte dini hayat, 1. Baskı, İstanbul: Kapı Yayınları, 143.
Mülayim, S. (2002). Kubbe. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 26, 300-303.
Orman, İ. (2012). Türbe. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 41, 464-466.
Otto, R. (2014). Kutsal’a Dair. (Çev. Sevil Ghaffari). İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları. (Eserin orijinali 1917’de yayımlandı), 12-183.
Öz, M. (2009). Seb’a. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 36, 241.
Peker, A.U. (1996). Anadolu Selçuklularının anıtsal mimarisi üzerine kozmoloji temelli bir anlam araştırması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 114.
Pilici, A. (2008). Tarihsel süreçte sembolden ikona logo. (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 11.
Sağlam, T. (2020). İslam mimarisinin sembolik anlatıları üzerine bir deneme. International Journal of Interdisciplinary and Intercultural Art, 5(10), 251-279.
Salan, Z. Ve Gürani, F.Y. (2019). Kutsal mekânda ışığın tanrı metaforu. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(2), 18-30.
Sourdel, D. (2008). İslam. (Çev. Işık Ergüden). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. (Eserin orijinali 1962’de yayımlandı).
Şamlıoğlu, E.E. (2024). İlk Beyt-El (Tanrı Evi) Kâbe: Tarihi, İçindeki görsel ve figürleri, Kur’an’daki Yansımaları. Eskiyeni, 53, 513-531.
Şişman, M.E. (2021). İslam Mimarlığının Kuramlaştırılma Meselesi: Turgut Cansever’in Yaklaşımı. Bab Mimarlık ve Tasarım Dergisi, 2 (2), 126-140.
Tayanç, M. ve Aktaş, A. (2024). Kur’ân-ı Kerim’de Sözü Edilen Mekânların Toplumsal İzdüşümleri Üzerine Sosyolojik Bir Analiz. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 34, 59-87.
Uğurluel. T. (2018). Mekânlar ve olaylarıyla Hz. Muhamed’in hayatı Mekke-Medine , 14. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Ayşe Nur Canbolat
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
The Turkish Journal of Sense of Place and Urban Studies is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0) License. This license allows for the distribution and reproduction of the journal's articles, provided that the original work is properly attributed to the authors and not used for commercial purposes.
Under the terms of this license, users are free to share (copy, distribute and transmit) and remix (adapt) the journal's articles, as long as they give appropriate credit to the authors, provide a link to the license, and indicate if changes were made.
Users may not use the journal's articles for commercial purposes without obtaining permission from the authors. For any commercial use, please contact the authors directly.
By using the articles from the Turkish Journal of Sense of Place and Urban Studies, users agree to be bound by the terms of the CC BY-NC 4.0 license.
How to Cite
